Bu makale Yaklaşım Dergisi’nin Ağustos 2011 sayısında yayınlanmıştır. Makalenin ticaretkanunu.net sitesinde yayınlanması konusunda izin veren Soner ALTAŞ’a ve Yaklaşım Yayıncılık’a teşekkür ederiz.
Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Limited Şirket Ortaklığından Çıkma ve Çıkmaya Katılma
Soner ALTAŞ – Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi
I- GİRİŞ
13 Ocak 2011 tarihinde kabul edilen ve 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girecek olan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu(1) (YTTK)(2), limited şirketlerde ortaklıktan çıkmayı ve çıkarılmayı şirketin varlığını sürdürebilmesi ilkesi bağlamında düzenlemiştir. Yeni Türk Ticaret Kanunu’nun konuya ilişkin yeni yaklaşımı kendisini özellikle ayrılma akçesinde göstermektedir. Kanun’da, ayrılma akçesinin muacceliyeti şirket düşünülerek hükme bağlanmıştır. Ayrıca, ayrılma akçesinin hesaplanmasında işlem denetçisine görev verilmiş, böylece hesaplamanın keyfiliğini engelleyecek bir önlem olması yanında hiçbir esasa dayanmayan öznel hesaplamalarla şirketin zarara uğratılması tehlikesinin ortadan kaldırılması amaçlanmıştır. YTTK’da yer verilen çıkmaya katılmak ise, gereksiz tekrarları önlemek amacına yöneliktir(3).
İşte bu çalışmamızda, 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nun limited şirketlerde ortaklıktan çıkma ve çıkmaya katılma hakları ile çıkma davası üzerinde durulacak, çıkarılmaya ve ayrılma akçesine ilişkin düzenlemelerine ise bir sonraki çalışmamızda değinilecektir.
II- YTTK’YA GÖRE LİMİTED ŞİRKETLERDE ORTAKLIKTAN ÇIKMA HAKKI VE ÇIKMA DAVASI
YTTK’nın 638. maddesinin birinci fıkrasında “Şirket sözleşmesi, ortaklara şirketten çıkma hakkını tanıyabilir, bu hakkın kullanılmasını belirli şartlara bağlayabilir.”denilmiştir. ETTK’nın 551. maddesinin birinci fıkrasında ise, “Şirket mukavelesiyle, ortaklara şirketten çıkma hakkı verilebileceği gibi bu hakkın kullanılması muayyen şartlara da tabi tutulabilir.” hükmü yer almakta idi. Görüldüğü üzere, YTTK’nın md. 638/f.1 hükmü ETTK’nın md. 551/f.1 hükmünün tekrarıdır.
Dolayısıyla, limited şirket sözleşmesine hüküm koymak suretiyle, ortaklara şirketten çıkma hakkı tanınabilir. Bu hak herhangi bir şarta bağlanmayacağı gibi belirli şartların varlığı halinde de öngörülebilir. Eğer şartsız olarak tanınmışsa, ortak herhangi bir sebep belirtmeksizin ve kendisinden herhangi bir koşulu yerine getirmesi istenmeksizin şirketten çıkma hakkını kullanır. Sözleşme bu hakkı bazı şartla bağlamış ise, bu durumda da, ortak şirket sözleşmesinde yazılı koşulların gerçekleşmesi üzerine ortaklıktan çıkma hakkını kullanır.
Şirket sözleşmesinde bu konuda bir hükmün yer almaması halinde de ortak şirketten çıkma hakkını kullanabilir. Şirket sözleşmesinde ortaklıktan çıkma hususunun düzenlenmemiş olması, ortağın hiçbir surette şirketten çıkmayacağı manasına gelmez. Ancak, bu durumda ortağın mahkemeye başvurması ve çıkmanın haklı bir sebebe dayanması gerekir. Zira, YTTK’nın 638. maddesinin ikinci fıkrasında, “Her ortak, haklı sebeplerin varlığında şirketten çıkmasına karar verilmesi için dava açabilir.”denilmiştir. Dolayısıyla, aynen 6762 sayılı ETTK’nın 551. maddesinin ikinci fıkrası hükmünde olduğu gibi(4), ortağa haklı sebeplerin varlığında, çıkma davası açabilmesi olanağını sağlamıştır. Aksi halde, ortak, onu ortak olmaya yönelten şartlar ortadan kalktığında şirkette kalmaya mahkum edildikten başka, şirketten ayrılmasını gerektiren sebepler doğduğu hallerde de şirketten ayrılamaz duruma düşürülür. Bu ise şahıs şirketlerinde bile kabul edilemez(5). Ancak, hemen belirtelim ki ETTK, ortağa şirketten çıkmasına izin verilmesi yanında şirketin feshini de mahkemeden talep etme imkanı veriyordu (ETTK md. 551/f.2).
Bununla birlikte, ETTK’da olduğu üzere YTTK’da da “haklı sebep”lerin nelerden ibaret olduğuna değinilmemiştir. Bu nedenle, çıkma isteğinde bulunan ortağın öne sürdüğü sebebin gerçekten var olup olmadığını yahut haklı olup olmadığını mahkeme kararlaştıracaktır.
Diğer yandan, YTTK’da çıkma davası açmış bir kişinin, yargılama süresince ortaklık haklarını kullanması ve borçlarını yerine getirmekle yükümlü olmasının konumuna uygun düşmeyeceği dikkate alınarak, mahkemeye bazı tedbirleri alma yetkisi verilmiştir. Bu çerçevede, mahkeme istem üzerine, dava süresince, davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir (YTTK md. 638/f.2). Ancak, anılan fıkrada, mahkemenin bu kararı istem üzerine alacağı ifade edilmiştir. Dolayısıyla, mahkeme bu tedbirlere res’en karar veremeyecektir. Peki, bu takdirde kim mahkemeden istemde bulunacaktır? Ortağın kendisi mi yoksa şirket mi? Bu hususlara maddenin gerekçesinde de değinilmemiştir. Konu, yargı kararları ve öğreti ile açıklığa kavuşacaktır.
III- YTTK’YA GÖRE ORTAKLIKTAN ÇIKMAYA KATILMA HAKKI
Yeni Türk Ticaret Kanunu’nda, bir çıkma davası bağlamında, kendilerini çıkma davasının davacısı ortak ile aynı konumda gören, yani çıkmaya ilişkin şirket sözleşmesi hükmüne dayanacak gerekçeleri veya kendi bakımlarından haklı sebepleri bulunan ortaklara çıkma davasına katılma hakkı tanınmıştır. Bu suretle arzu eden ortak kendisine eşit işlem yapılmasını talep edebilecek, bir diğer söyleyişle aynı olanaktan yararlanabilecektir. Çünkü, açılan davadaki haklı sebep sadece davacı ortak değil diğer bazı ortaklar için de geçerli olabilir. Davanın sadece davacı için karara bağlanması aynı durumda bulunan ortakları olumsuz etkileyebilir(6). Anılan gerekçelerle, yeni Türk Ticaret Kanunu, çıkma hakkının kullanılması durumunda, diğer ortaklara da “çıkmaya katılma” hakkı tanımıştır.
Bu çerçevede, ortaklardan biri -md. 638/f.1 hükmü gereği- şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkmak istediği veya –md. 638/f.2 hükmü gereği- haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, müdür veya müdürler gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar ederler (YTTK, md. 639/f.1). Yapılacak bu bildirim üzerine, ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;
a- Çıkma talebinde bulunan ortağın bu hakkını şirket sözleşmesinde yer alan hükme istinaden kullandığı durumlarda, şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerli ise, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirerek,
b- Yok eğer ortak çıkma davası açmış ise, bu durumda açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılarak
çıkmaya katılma hakkını kullanır (YTTK md. 638/f.2). Getirilen bu hüküm, hem menfaatler dengesine hem de dava ekonomisine uygundur. Ancak, yeni Türk Ticaret Kanunu, davaya katılacak ortakların aynı şirket sözleşmesi hükmüne veya aynı haklı sebebe dayanmalarının gerekli olup olmadığını ya da başka hüküm veya haklı sebepler ileri sürülmesinin de mümkün olup olmadığını katı bir şekilde çözmekten kaçınmış, bunların çözümünü yargı kararları ile öğretiye bırakmıştır(7).
Hükümde öngörülen bir aylık süre, hak düşürücü süredir. Müdürlerce yapılacak bildirimin kendilerine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içerisinde çıkma katılma hakkını kullanmayan ortaklar bu haklarını kaybedeler. Kanun’a göre, çıkma ve çıkmaya katılma hakkını kullanan ortaklar, esas sermaye payları ile orantılı olarak, eşit işleme tâbi tutulurlar (YTTK md. 639/f.3).
Buna karşılık, YTTK, şirket sözleşmesindeki hüküm sebebiyle veya haklı bir sebebin varlığı dolayısıyla bir ortağın şirketten çıkarılması hâlinde, çıkmaya katılma hakkının kullanılamayacağını hükme bağlamıştır (YTTK md. 639/f.4). Örneğin, ortak, şirket sözleşmesinde belirtilen bir sebebe istinaden genel kurul kararı ile ortaklıktan çıkarılmış ise, diğer ortaklar, aynı sebebin kendileri hakkında da geçerli olduğunu öne sürüp çıkmaya katılma haklarını kullanamazlar.
IV- ÖZET VE SONUÇ
6102 sayılı yeni TTK’ya göre limited şirket sözleşmesine hüküm koymak suretiyle, ortaklara şirketten çıkma hakkı tanınabilir. Bu hak herhangi bir şarta bağlanmayacağı gibi belirli şartların varlığı halinde de öngörülebilir. Eğer şartsız olarak tanınmışsa, ortak herhangi bir sebep belirtmeksizin ve kendisinden herhangi bir koşulu yerine getirmesi istenmeksizin şirketten çıkma hakkını kullanır. Sözleşme bu hakkı bazı şartla bağlamış ise, bu durumda da, ortak şirket sözleşmesinde yazılı koşulların gerçekleşmesi üzerine ortaklıktan çıkma hakkını kullanır. Şirket sözleşmesinde bu konuda bir hükmün yer almaması halinde de ortak şirketten çıkma hakkını kullanabilir. Ancak, bu durumda ortağın mahkemeye başvurması ve çıkmanın haklı bir sebebe dayanması gerekir.
Öte yandan, yeni Türk Ticaret Kanunu’nda, bir çıkma davası bağlamında, kendilerini çıkma davasının davacısı ortak ile aynı konumda gören, yani çıkmaya ilişkin şirket sözleşmesi hükmüne dayanacak gerekçeleri veya kendi bakımlarından haklı sebepleri bulunan ortaklara çıkma davasına katılma hakkı tanınmıştır. Ancak, önceki yazılarımızda da vurguladığımız üzere, 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu’nun getirdiği bu düzenlemeler 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe gireceğinden, anılan tarihe kadar 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerinin uygulanmasına devam edilecek, YTTK’nın getirdiği yenilikler ancak 1 Temmuz 2012 tarihinden sonra hüküm ifade edecektir.
……………………………………………………………………………………….
Not: Bu çalışmada belirtilen görüşler yazarına ait olup, çalıştığı Kurumu’nu bağlamaz.
(1) 14.02.2011 tarih ve 27846 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
(2) Çalışmamızda, karışıklığa sebebiyet vermemek için, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Kanun için Eski Türk Ticaret Kanunu manasında ETTK, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de Yeni Türk Ticaret Kanunu manasında YTTK kısaltmaları kullanılacaktır.
(3) Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No: 1/324, S. Sayısı: 96
(4) ETTK’nın 551. maddesinin ikinci fıkrasında “Her ortak, muhik sebeplere dayanmak şartıyla şirketten çıkmasına müsaade edilmesini veya şirketin feshini mahkemeden talep edebilir.” denilmekte idi.
(5) Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No: 1/324, S. Sayısı: 96
(6) Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No: 1/324, S. Sayısı: 96
(7) Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No: 1/324, S. Sayısı: 96