I- Türk Bayrağını çekme hakkı ve yükümlülüğü
MADDE 940– (1) Her Türk gemisi Türk Bayrağı çeker.
(2) Yalnız Türk vatandaşının malik olduğu gemi, Türk gemisidir.
(3) Birden fazla kişiye ait olan gemiler;
a) Paylı mülkiyet hâlinde, payların çoğunluğunun,
b) Elbirliğiyle mülkiyet hâlinde, maliklerinin çoğunluğunun,
Türk vatandaşı olması şartıyla Türk gemisi sayılırlar.
(4) Türk kanunları uyarınca kurulup da;
a) Tüzel kişiliğe sahip olan kuruluş, kurum, dernek ve vakıflara ait olan gemiler, yönetim organını oluşturan kişilerin çoğunluğunun Türk vatandaşı olması,
b) Türk ticaret şirketlerine ait olan gemiler, şirketi yönetmeye yetkili olanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olmaları ve şirket sözleşmesine göre oy çoğunluğunun Türk ortaklarda bulunması, anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerde ayrıca payların çoğunluğunun nama yazılı ve bir yabancıya devrinin şirket yönetim kurulunun iznine bağlı bulunması,
şartıyla Türk gemisi sayılırlar.
(5) Türk ticaret siciline tescil edilen donatma iştiraklerinin mülkiyetindeki gemiler, paylarının yarısından fazlası Türk vatandaşlarına ait ve iştiraki yönetmeye yetkili paydaş donatanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması şartıyla Türk gemisi sayılırlar.
GEREKÇE/Madde 940 -Maddenin birinci fıkrası, 6762 sayılı Kanunun 823 üncü maddesinin birinci fıkrasından, diğer fıkraları ise aynı maddenin kalan fıkralarından bazı değişikliklerle alınmıştır. Madde metni düzenlenirken, yapılacak değişikliklerin 1926 tarihli Kabotaj Kanunu ile uyum içerisinde olmasına itina edilmiş ve aksine siyasi irade tecelli edene kadar Türk gemilerine bahşedilen kabotaj hakkının zedelenmemesi görüşü hâkim olmuştur.
Maddeye birlikte mülkiyet esaslarına göre birden fazla kimselere ait olan gemilerin Türk gemisi sayılabilmesi için paylarının tamamının Türklere ait olması kaidesinde esneklik ve değişiklik getiren üçüncü bir fıkra eklenmiştir. Türk ticaret filosunun muhafazası ve gelişmesi için böyle bir değişikliğin ihtiyaçlara ve gerçeklere uygun olacağı düşünülmüştür. Dördüncü fıkrada tüzel kişilere ait olan gemilerin hangi şartlarla Türk gemisi sayılacağı özel olarak düzenlenmiş bulunduğundan, bu fıkrada bir tüzel kişilik oluşturmayacak şekilde bir araya gelen birden fazla kişileri ifade etmek üzere “Türk tabiiyetinde olan kimseler” ibaresine yer verilmiştir.
Maddenin dördüncü fıkrasının (b) bendinde, anonim şirketlerle sermayesi paylara bölünmüş şirketlerde payların çoğunluğunun nama yazılı ve devirlerinin şirket yönetim kurulunun iznine bağlı olduğu kabul edilmek suretiyle uygulamada bütün payların devri izne bağlı nama yazılı pay olmasından doğan sorunların önüne geçilmek istenmiştir.
Önerge: Görüşülmekte olan 96 sıra sayılı Türk Ticaret Kanunu Tasarısının 940 ıncı maddesinin dördüncü fıkrasının (b) bendinde yer alan “ortaklarının” ibaresinin “olanların” şeklinde değiştirilmesini arz ve teklif ederiz.
Önerge – Gerekçe: Tasarının 940 ıncı maddesinin dördüncü fıkrası (b) bendi, şirketi yönetmeye yetkili olanların ortaklardan olmasını şart koşmaktadır. Bir başka deyişle, şirketi idare ve temsile yetkili Türk vatandaşlarının çoğunluğunun ortak olması zorunluluğu bulunmaktadır. Oysa, düzenleme, bu haliyle hem bayrak çekme hakkını gereksiz şekilde zorlaştırmakta, hem de haklı bir sebebe dayanmamakta, sonuçta söz konusu sınırlandırma Türk Bayrağı çekmeyi teşvik etmemektedir. Diğer yandan, düzenleme, şirketler hukukunun genel düzenleme ve felsefesiyle de uyumludur. Yürürlükteki 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununun 823 üncü maddesinin dördüncü fıkrasının (2) numaralı alt bendini karşılayan hüküm, 20/04/2004 tarihli ve 5136 sayılı Kanunla mevcut halini almıştı. Oysa, bu Kanunun gerekçesinde “olanların” kelimesinin “ortakların” olarak değiştirilmesine dair her hangi bir açıklık bulunmamaktadır. Bu Kanun ile yapılan değişiklik ve Tasarının 940 ıncı maddesinin (b) bendinde yer alan “ortakların” ibaresinin bir yazım hatası olarak yer aldığı anlaşıldığından önergeyle 2004 değişikliği öncesine dönülerek söz konusu hatanın düzeltilmesi ve sonuçta gereksiz sınırlandırmaların kaldırılarak gemilerde Türk Bayrağının teşviki amaçlanmaktadır.